Hedy Lamarr

1914-2000

Teknologiaren izar disdiratsuena

Aipuak

"Ezezaguna beti izan da hain erakargarria niretzat... eta oraindik ere hala da”

"Edozein neska izan daiteke glamurosa. Egin behar den gauza bakarra, geldirik egon eta tuntuna ematea da”

"Mundua ez da gero eta errazagoa. Presaka egindako bidea ez da bide egokia; denetarako denbora behar duzu: lan egiteko denbora, jolasteko denbora, atseden hartzeko denbora.”

Zer zor diogu?

Sinesgaitza den arren, Hollywoodeko ikono erotiko batek asmatu zuen WIFIa. Hedy Lamarr aktorea izan zen, Bigarren Mundu gerrako espioia, eta gainera, ingeniari eta asmatzailea. Berari esker ditugu egun wifia, bluetooth-a edota GPS sistema. Nazien aurka borroka egiteko erabili zuen bere inteligentzia

Biografia

Jaiotza eta ikasketak

Hedy Lamarr Vienan jaio zen 1914ko azaroaren 9an, Hedwig Eva Maria Kiesler izenez. Aita bankari eta ama pianista baten alaba bakarra izan zen, berak ere abilezia handia zuen pianoarekin eta bere irakasleek Hedyren inteligentzia goraipatu zuten gaztetatik. 16 urterekin hasi zituen ingeniaritza ikasketak, baina aktore izateko amesarengatik albo batera utzi zituen

Izar baten jaiotza

Berlinen aktore ikasketak burutu ostean, zineman lanean hasi zen. 1933an ospetsu egin zen “Ekstase” filmearekin. Film horretan, zinema komertzialean, emakume bat (Lamarr bera) erabat biluzik ateratzen zen lehen aldiz. Handik urte batzuetara, Estatu Batuetara joan eta aktore gisa hasi zuen karrera. Arrakasta handia lortu zuen, “munduko emakume ederrena” gisara promozionatua izan zelarik. 1960an Hollywoodeko ospearen pasealekuan izar bat lortu zuen.

Ingeniaritza ihesbide

Hedyk, filmen mundutik haratago, senar jeloskor eta autoritarioa zuen eta berarekin ezkonduta pasa zuen garai hura, ingeniaritza-ikasketetan sakontzeko baliatu zuen. Senarrak harreman estua zuen naziekin eta ekitaldi sozial guztietan Hedy haren ondoan egotera behartzen zuen, baita lan-bileretan ere. Hedyk asko ikasi zuen bilera haietan, puntako teknologia militarrari buruz. Hala ere, senarraren abusuez ihes egitea erabaki zuen.

Gerra eta espioitza garaiak

Hedy-k helburu garbi bat zuen buruan: bigarren mundu gerran, naziei aurre egiteko Estatu Batuetako armada laguntzea. Senarrarengandik naziei buruzko informazio konfidentzial baliotsua eskuratu ahal izan zuen eta Estatu Batuei eman zien Hitlerren aurkako borrokan erabil zezaten.

Misil jaurtiketen arrakastaren gakoa

1942an Hedyk teknologiaren mundua konkistatu zuen. Garai hartako irrati bidezko komunikazioa segurua ez zela ikusita (igorlea non zen antzematea erraza zen, baita honi interferentziak eragitea ere), bere kontura berau hobetzea erabaki zuen. Arazo nagusiena zen etsaiek misilen seinaleak blokeatzen zituztela, eta Hedyk hau ekiditeko sistema asmatu zuen. Sistema honen bitartez seinaleak zati txikitan zatitu, eta zati horiek frekuentzia desberdinak txandakatuz bidaltzea lortu zuen. Etsaiek ez zituzten “zati txiki” hauek hautematen.

Haririk gabeko komunikazio sistema

Asmakuntza honetan (frekuentzien sinkronizatze sisteman) George Antheil pianista ospetsua izan zuen lagun eta biek irrati bidezko gida-sistema sortu zuten, distantzia luzeko hari gabeko konexioak sortzeko “espektro hedatuak” erabiltzen zituena

Aplikazioak egun

Hedy Lamarrek asmatu eta garatutako teknologia Bigarren Mundu Gerran aliatuen torpedoetan interferentziak saihesteko pentsatuta zegoen arren, Estatu Batuek ez zuten hau aitortu Kubako misilen krisia iritsi zen arte, 1960ko hamarkadan. Egun, sistema hori bera haririk gabeko sareetarako aplikazio ugaritan aurkitu daiteke.

Garai hartako teknologiak hasiera batean ideiaren bideragarritasuna eragozten zuen arren, gerora iritsi zen transistoreak, zein beste hainbat konponenteen tamaina murrizteak, Hedyren ideia oso garrantzitsua bihurtu zuten bai armadarentzat eta baita telefonia mugikorraren industriarentzat ere. Hedy Lamarr ingeniaria, espioia, asmatzailea eta Hollywood-eko izarra izan zen besteak beste. Bere dirdira presente dago gure egunerokoan oraindik ere: sare mugikorretan, Bluetooth, GPS eta WiFi gailuetan…